De successen van 2023

2023 was geen goed jaar maar te midden alle doom en pessimisme kende het ook echte en hoopgevende successen. Een dosis optimisme en voluntarisme bij de jaarwisseling.

Het zijn de laatste dagen van het jaar en de jaaroverzichten puilen uit met rampen en miserie. Daarom wijd ik de laatste column van het jaar aan het goede nieuws uit 2023. Goed is relatief in een wereld waarin conflict en chaos overheersen. Maar desondanks, en deels ook dankzij de rampspoed, kent 2023 significante successen. 

Op geopolitiek vlak is het grootste succes de détente tussen China en de Verenigde Staten. Begin dit jaar, toen de VS een Chinese spionageballon boven zijn grondgebied neerhaalde, leek een destructieve spiraal van wederzijdse vijandigheid en isolement te zijn ingezet. Maar in november hadden de presidenten Biden en Xi een al even zeldzaam als succesvol persoonlijk overleg in San Francisco. Hun ontmoeting was weliswaar sterk in de symboliek van constructieve dialoog en zwak in concrete resultaten. Maar het herstellen van directe communicatie tussen de twee belangrijkste grootmachten vermindert het risico op het ontsporen van de internationale conflicten waarin ze beide betrokken zijn.

Op de achtergrond ontketent het regime in Peking een charmeoffensief tegenover de politieke en economische elite van de VS en zijn westerse bondgenoten zoals Australië. Dat reflecteert geen strategische toenadering maar strategische zwakte. China heeft zijn hand overspeeld met agressieve diplomatie en het opvrijen van onbetrouwbare landen met geld en handel. De Chinese economie zit in het slop. Een verdere desintegratie van de globalisering kan China missen als kiespijn. Daarom de détente die geen kentering maar eerder een tijdelijke pauze is in de strijd om de wereldorde. 

In die strijd bleef de Europese Unie zichzelf overstijgen in 2023, jawel. Ondanks grote interne verschillen, ondanks een uitputtingsstrijd met Rusland, blijft de Unie standvastig een Europese toekomst voor Oekraïne voorbereiden. Dat is historisch. Net als de migratiedeal die deze maand werd afgerond. In het meest delicate politieke thema van de Europese democratie doen de EU-lidstaten via de Unie meer dan wat de Verenigde Staten als federaal land aankunnen: het federaliseren van migratiebeleid aan de buitengrenzen en het solidariseren van de vluchtelingenopvang binnen Europa.

Een papieren migratiedeal is nog lang geen werkelijkheid op het terrein. De spanning tussen de controle van immigratie en het respecteren van mensenrechten blijft. Maar het Europese project dat gemaakt was om grenzen af te bouwen, is verveld in een project dat grenzen gemeenschappelijk wil afdwingen. Daarmee staat de Unie meteen ook in polepositie voor het voeren van het buitenlands beleid aan die Europese buitengrenzen. Indrukwekkend.

Indrukwekkend is ook de vaststelling dat het Midden-Oosten nog niet in vuur en vlam staat, ondanks de verschrikkingen in Israël en Gaza. Vergelijk met de Jom Kipoer Oorlog van 1973, toen Israël een coalitie van onder andere Egypte, Syrië, Irak, Koeweit en Saoedi-Arabië moest bestrijden en de OPEC de wereld in een oliecrisis stortte. Ondanks alle gruwel lijken de landen van het Midden-Oosten vooral een einde te willen van de strijd en dus ook het einde van Hamas te willen aanvaarden. Hun nationale belangen zijn meer gediend met een stabilisatie dan met een escalatie in verhouding tot Israël: een historische evolutie. Laten we hopen dat Israël die kans ziet en grijpt. 

En ondertussen bleef de economie redelijk robuust, voelen we de grootste Europese oorlog in tachtig jaar amper, is Donald Tusk terug premier van Polen, is de energiecrisis geluwd, kijkt Donald Trump aan tegen 90 strafklachten, normaliseert Turkije zowaar de relatie met Griekenland en viseert het mondiale klimaatbeleid voor het eerst de fossiele brandstoffen. 2023 was allesbehalve een goed jaar. Maar te midden alle onheil brandt de vlam van moed en hoop onverminderd. Gelukkig nieuwjaar!

Verschenen als column in Trends van 28/12/2023