Van kost naar koers: hoe defensie ook goed investeren kan zijn

Is investeren in defensie goed voor de economie? Het is een terechte bekommernis nu de overheidsuitgaven en de begrotingstekorten de pan uit swingen. Budgettaire voorzichtigheid is noodzakelijk en we moeten ons niet rijk rekenen met terugverdieneffecten bij aanbestedingen. Maar dat is slechts een kant van de medaille. We investeren in defensie niet omdat het economisch rendeert, maar omdat het noodzakelijk is voor het herstel van onze veiligheid. Als die veiligheid wegvalt, zijn de negatieve economische gevolgen gigantisch.

Veiligheid als fundament voor welvaart

De oorlog in Oekraïne heeft ons duidelijk gemaakt dat de welvaart van een land niet losstaat van de veiligheid ervan. Veiligheid is als het dak boven je hoofd: je merkt pas hoe onmisbaar het is als het wegvalt. Inflatie, energieprijzen, opvangkosten en stagnerende groei — de economische impact van onveiligheid is enorm. De kosten van de oorlog, zoals we die in Europa nu ervaren, kunnen oplopen tot honderden miljarden euro’s. België gaf bijna een miljard euro uit aan directe steun en opvang, en voorziet nog miljarden aan militaire uitgaven. De Europese Unie trok meer dan €800 miljard uit voor energiecompensaties. De les is duidelijk: het prijskaartje van onveiligheid is altijd hoger dan dat van voorbereiding.

Defensie gaat om veel meer dan wapens

Wie het woord “defensie” uitspreekt, moet ook beseffen dat het om veel meer gaat dan klassieke wapens en gewapende conflicten. Het gaat ook om het beschermen van onze markt en handel, digitalisering en de beveiliging van communicatienetwerken, het versterken van infrastructuur en het garanderen van energievoorziening. Die brede investeringen hebben wel veel economisch potentieel wanneer ze zowel civiele als militaire doeleinden kunnen dienen.

Neem infrastructuur. Door onze ligging en onze havens zal België moeten dienen als potentiële logistieke hub ingeval van conflict. Versterken van wegen, bruggen en spoorwegen is dan aangewezen: investeringen die ook op lange termijn renderen. Zo is de kans reëel dat de fameuze ‘IJzeren Rijn’ – al decennialang een twistappel tussen Vlaanderen en Nederland – er nu wel zal komen om strategische redenen. Daarmee zal het Antwerpse havengebied eindelijk ook een goederspoorverbinding krijgen met het Duitse Ruhrgebied.

De opportuniteit van Europese autonomie

Extra inspanningen voor defensie in de NAVO moeten ons besparen van een open conflict met de VS van Donald Trump, voorwaar geen economisch detail voor de handelsnatie België. Maar ze dienen ook een Europese strategie om Europa collectief autonomer te maken in kritieke technologieën en wapensystemen. Dat gebeurt mee onder aansturing van de Europese Unie die daarvoor zowel Europese begrotingsmiddelen, nationale bestedingen als privaat kapitaal wil poolen en mobiliseren. Daarin verschilt onze tijd fundamenteel van eerdere investeringsrondes in defensie. Het gaat om strategisch industrieel beleid op Europese schaal.

Als wij daar verstandig op inspelen, wordt dit een publiek-private industriële agenda met groot marktpotentieel, ook voor Belgische bedrijven. Dat begint bij een inhaalbeweging van publieke uitgaven die ons aan de tafel moet krijgen waar de constructie van Europese defensie wordt beslist. Kijk maar naar Duitsland, dat 600 miljard veil heeft om zich in Europese polepositie te plaatsen. Alleen al die Duitse plannen bieden onze hooggespecialiseerde defensiebedrijven grote kansen als toeleveranciers. Het komt er wel op aan dat onze regering ervoor zorgt dat het marktspeelveld in Europa correct wordt gehouden.

Defensie = innovatie

Het internet, GPS, aanraakschermen, de computermuis: het zijn slechts enkele voorbeelden van consumententechnologie met wortels in het fameuze DARPA, een agentschap van het Amerikaanse ministerie van defensie dat verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van militaire technologie. Zeker in ons tijdperk van technologie is investeren in defensie ook investeren in onderzoek en ontwikkeling van economische innovatie, denk maar aan AI, satellieten, drones en autonome voertuigen.

In die context past bijvoorbeeld de oprichting van een defensiefonds als investeringsvehikel. Mits goede strategische keuzes kan ook dit voor ons nieuwe bedrijven met groot potentieel opleveren. Met Exail Robotics huist België vandaag een topspeler in mijnenvegen, precies omdat we met onze marine daar al vele jaren in specialiseren. Die knowhow kunnen we nu verzilveren in risicozeeën wereldwijd. Mijnenvegen is klassieke wapentechnologie maar het punt is: mits een goede publieke strategie kunnen private economische opportuniteiten echt volgen.

Collectieve ambitie nodig

Helaas verplichten en onveiligheid ons tot meer investeren in defensie. Maar gelukkig gaat het daarbij om veel meer dan bewapening. Mits goede strategie en goede coördinatie tussen de overheden binnen België en tussen de overheid en de marktspelers binnen Europa, kunnen we tegelijkertijd bouwen aan veiligheid, zekerheid en aan technologische innovatie met welvaartspotentieel. Laten we die strategie collectief omarmen en ambitie tonen om de opportuniteit van defensie echt te grijpen. Wij pleiten voor een nationale defensietop waar defensie, veiligheid, industrie en financiële sector verbonden worden in een gemeenschappelijke win-win aanpak.

In verkorte versie verschenen als opiniestuk in De Morgen in mei 2025, samen met Julien De Wit