Regeringsleiders in Europa en in de Verenigde Staten zoeken vele miljarden om Oekraïne te blijven steunen. Waarom doen we niet wat we in vorige oorlogen met succes hebben gedaan: spaargeld van burgers mobiliseren met staatsbonnen en volksleningen?
De Verenigde Staten, Canada en Groot-Brittannië deden het tijdens de beide wereldoorlogen: staatsbonnen uitschrijven of volksleningen organiseren voor de oorlogsinspanning. Waarom doen we dat niet via de Europese Unie voor de oorlog in Oekraïne? Dat vraag ik mij af nu de regeringsleiders van Europa geen akkoord vinden over een nieuw financieringspakket van 50 miljard euro voor Oekraïne.Â
Een Europese staatsbon voor Oekraïne – noem het de Vrijheidsbon – zou spaargeld over heel Europa mobiliseren en de financiering van de oorlog deels loskoppelen van politieke deals tussen Europese landen. Geen Orban nodig. Hij zou budgetruimte voor defensie creëren zonder centrale schuldenpolitiek, zonder besparingen op andere publieke noden en zonder begrotingstovenarij. Hij zou de solidariteit voor Oekraïne tastbaar maken. Hij zou de Europese bevolking de realiteit van een oorlog in Europa doen aanvoelen en haar daarbij persoonlijk betrekken.
Dat psychologische en propaganda-effect vind ik het belangrijkste. De eerste invasieoorlog op het Europese continent in tachtig jaar speelt zich nog grotendeels boven onze hoofden af. Dankzij het front van de Europese Unie en de NAVO is de Europese bevolking gevrijwaard gebleven van de schokgolven van oorlog in Europa. De vluchtelingen zijn opgevangen, de inflatie is matig, Oekraïne staat overeind en de Amerikanen leveren wapens. Die sterkte wordt een zwakte nu we een uitputtingsstrijd ingaan. Rusland is daar klaar voor, wij helemaal niet.
Als we Rusland en China het precedent willen ontzeggen dat macht recht maakt in de wereld van de 21ste eeuw, als we na Oekraïne veilige en vredige grenzen in Europa willen, als we op ons continent geen nieuw IJzeren Gordijn willen zien, dan zullen we in de komende jaren offers moeten brengen waarvoor onze politici de bevolking niet hebben voorbereid. Een heuse wapenwedloop bovenop al bijna vier miljard dollar noodsteun per maand en dan volgt nog de wederopbouw: de bedragen zijn zo duizelingwekkend dat ze hooguit worden gefluisterd onder insiders. We zullen welvaart moeten opgeven of Oekraïne zal falen.
Tel daarbij dat de strategische prioriteit van de VS meer in Azië en in het Midden-Oosten ligt dan in Europa, dat de betaalbereidheid in het Amerikaanse Congres afneemt en dat ene Donald Trump als een schaduw boven 2024 hangt en je beseft: wat de Europese regeringsleiders op de recentste Europese top in Brussel beslisten, is een probleem. Wat noodzakelijk en dringend was – een meerjarig financieel plan voor Oekraïne en een plan voor massale wapenproductie in Europa – is uitgesteld. Wat bijkomstig en minder dringend is – de toetreding van Oekraïne tot de Europese Unie – is daarentegen versneld.
Oekraïne hoort thuis in de Europese Unie, samen met de andere landen in de wachtrij, op voorwaarde dat het land stabiliseert en dat de Europese Unie eerst zichzelf hervormt om een nieuwe uitbreiding succesvol en daadkrachtig te maken. Niet alleen moet Oekraïne klaar zijn voor de EU, ook de EU moet klaar zijn voor Oekraïne. Die interne Europese hervorming – in financiering, instellingen, beslissingsmethodes – doe je niet terwijl het offer van een lidmaatschap al op de tafel ligt. Moeten we daarvoor echt nu politieke energie afwenden van de oorlog? Dreigen we van de toetreding tot de Unie geen pasmunt te maken om Oekraïne verlies aan grondgebied te doen slikken?
De beste garantie op een stabiel Oekraïne in een geografisch soevereine Europese Unie is een succesvol einde van de oorlog. We kunnen via de oorlog versnellen met de Europese integratie van defensie, voor mij een fundament van het EU-lidmaatschap van de toekomst, meteen met Oekraïne erbij. Maar eerst moeten we die oorlog wel winnen. Al de rest is bijzaak. Primum vivere.
Verschenen als column in Trends van 21/12/2023